Sección vexetais

Herbario de árbores, matos, plantas, fentos e briófitos.

MÁIS INFORMACIÓN
O carballo é unha fermosa árbore de gran porte que vén do Cretácico, diversificouse no Terciario e chega a vivir máis de 1000 anos. Era a árbore que representaba ao país, coma demostran os frecuentes topónimos, pero na actualidade quedan poucos bosques de carballo ben conservados e os seus pés non deixan de ser minoritarios, en xeral un tanto raquíticos e moitos enfermos de Oidium, un fungo que debilita á árbore e lle provoca manchas brancas nas follas.  O cerquiño, a diferenza do carballo común, aguanta mellor a continentalidade, polo que aparece cara o interior, aínda que se pode atopar disperso por toda Galicia. Resiste os lumes repetidos pero entón forma matos. A máis é capaz de rebrotar abundantemente desde a raíz. É probable que queden máis representacións de cerquiño que de carballo común.

As causas da diminución das carballeiras e bosques de cerquiño en particular, os bosques potenciais de gran parte de Galicia, hai que buscalas nun uso lamentable do bosque desde hai milenios:

• Nun principio queimáronse grandes extensións para prados e cultivos, práctica que continúa nos nosos días, pois as carballeiras sitúanse nos terreos máis adecuados para a agricultura, aínda que na actualidade moitas áreas están ocupadas por plantacións monoespecíficas de eucalipto e piñeiro, especies de moito menos valor ecolóxico co carballo.
• A abundancia do cerquiño no pasado deu lugar a falsa sensación de que sempre estaría aí; matáronse moitas árbores, sen facer repoboación, para as fábricas de curtidos dispersas por toda Galicia, xa que a casca e os bugallos producidos polas avespas teñen gran cantidade de taninos. Algo parecido ocorreu nas ferrerías que utilizaban o carbón vexetal dos carballos, ata que acabaron con eles e tiveron que substituílos polo dos matos. A leña de carballo era excelente, o que orixinou unha práctica destructiva para as carballeiras como era podar a punta do tronco para favorecer a produción de ramallos. A madeira de cerquiño é de peor calidade que a dos outros carballos, aínda así tense utilizado para postes, travesas de ferrocarril e hoxe en día para leña. Os rebrotes utilízanse coma vimbias na elaboración de cestos.

As escasas carballeiras de cerquiño que quedan teñen un gran valor ecolóxico, conservan en manteñen solos fértiles e profundos, regulan o réxime hídrico, ofrecen refuxio e alimentos a numerosos animais do bosque, coma ferreiriños, papuxas, tordos, pequenos roedores ou mamíferos máis grandes coma corzos. Baixo eles crecen gran diversidade de plantas e fungos, que son aproveitables facéndoo de xeito razoable.

Como era de esperar nunha árbore antigamente tan común hai numerosas tradicións e costumes vinculados con ela. En concreto do cerquiño din que cura a sarna fretando o corpo contra a súa cortiza e deixando a roupa pendurada das súas pólas.

ORIXE DO NOME
O nome de cerquiño deriva do nome latino Quercus, pero a partir dunha variante vulgar CERCUS OU CERQ(U)US cun sufixo precedente de - ĪNUS ou de - ĪNĚUS.

Respecto a palabra rebolo é difícil coñecer a súa orixe. Algúns filólogos inclínanse por un derivado do latín PULLUS “broulla”, a través do latín vulgar REPǓLLUS (segundo Corominas) que faría referencia a que rebrota con moita facilidade.

OUTROS NOMES
Cerqueiro, carballo cerquiño, rebolo, carballo mouro, carballo negro.

O herbario: Árbores | Matos | Plantas | Fentos | Briófitos