Orientabideak

Orientabide metodologikoak

1. jarduera. Joera zentraleko neurriak kalkulatzen (1 saio)

Diapositiba-aurkezpen bat erabiliz, joera zentraleko neurrien esanahia azalduko zaie ikasleei, haientzat esanguratsuak eta ulerterrazak diren adibideak erabiliz.
Azalpenak eman ondoren, jarduera bat proposatuko zaie, ikasitako joera zentraleko hiru neurriak eskuz kalkula ditzaten. Hautatu den datu multzoan behar bezala daude bereizita joera zentraleko neurriak, haurrak ohar daitezen moda, oro har, ez dela neurri egokia eta ez dela batez bestekoa erabiltzerik komeni baldin eta datu multzoak muturreko baliorik badu.

Bilbon zenbait urtetan uztailean izan diren gehienezko tenperaturei buruzko informazioa bilatzeko unea heltzen denean, komeni da urteak haurren artean banatzea.
Ikasleek aurrez kalkulu-orririk erabili ez badute, azalpen orokor batzuk eman beharko zaizkie. Horretarako, oso erabilgarria izango da arbel digitala (ADE edo proiektagailua eta ordenagailua).

Zenbakizko datu horiek ematen duten informazioari buruzko eztabaidaren haritik, komeni da ikasleei ulertaraztea zer neketsua den datu horiekin lan egitea eta beharrezkoa dela estrategiaren bat erabiltzea. Beraz, beharrezkoa da informazioa zenbaki bakar bat erabiliz laburtzea, notekin, talde baten adinarekin eta haurren egunerokotasuneko beste adibide batzuekin gertatzen den bezala.

1. jarduera

2. jarduera. Joera zentraleko neurriak aztertzen (1 saio)

Ikasleek datu multzo bateko joera zentraleko neurriak kalkulatzen ikasi dutenez, ikasitakoaz baliatu beharko dute datu errealei buruzko kalkuluak egiteko. Ikasleek haientzat ezaguna den hiri bateko tenperaturak erabiliko dituzte kalkulu horiek egiteko, aztertzeko eta berotze globalaren ondorioak sumatzen ote diren erabakitzeko.

Ikasleak berotze globalaren arazoa ulertzen has daitezen, hari buruzko bi bideo ikustea proposatzen da.
Ondoren, Bilbon uztailean erregistratu diren gehienezko tenperaturei buruzko informazio zehatza lortu beharko dute. Bilaketa errazteko, komeni da urteak ikasleen artean banatzea.
Ikasleek aurrez kalkulu-orririk erabili ez badute, azalpen orokor batzuk eman beharko zaizkie. Horretarako, oso erabilgarria izango da arbel digitala (ADE edo proiektagailua eta ordenagailua).

Azkenik, eta ikasi duten bezala, Bilboko tenperaturen joera zentraleko neurriak kalkulatu beharko dituzte (kalkulagailua erabiliz, esaterako): batez besteko aritmetikoa eta mediana. Jarduera honetan, garrantzitsuena ez da joera zentraleko neurriak kalkulatzea, baizik eta zenbaki horiek zer informazio adierazten duten ulertzea.

2. jarduera

3. jarduera. Grafiko estatistikoak interpretatzen (1 saio)

Kalkulu-orria erabiliz, ikasleek datuen adierazpen grafikoa egingo dute. Irakasleak aukeratuko du zer grafiko egin beharko duten ikasleek. Jardueraren helburua da azkenerako grafiko guztiak egitea, haietako bakoitzak era bateko informazioa ematen baitu.
Ondoren, talde-eztabaidari emango zaio bide, ikasleek uler dezaten grafiko bat (edo oro har, estatistika) gaizki erabiliz gero, informazioa itxuraldatu eta interes partikularretarako erabil daitekeela.

Azkenik, datu kopuru handi baten grafikoa egingo dute, bai eta datu horiek zer eratan adieraztea komeni den erabakiko ere. Horrez gain, grafiko horiek azterketen emaitzak azkar, zuzen eta ulertzeko moduan adierazteko aukera ematen dutela azpimarratu beharko da.

Ikasleek, beren azken txostenean, berotze globalak Bilbon uztaileko gehienezko tenperaturetan izandako eraginari buruzko ondorioak idatzi beharko dituzte, bai eta estatistikako tresnak erabiliz aztertu eta adierazi dituzten datuetatik lortutakoak ere.

3. jarduera

Orientabideak

Erantzunak

1. jarduera Joera zentraleko neurriak kalkulatzen (1 saio)

Lehenengo jardueran, ikasleek arretaz entzun beharko dituzte irakaslearen azalpenak. Horrela, oinarrizko nozio batzuk eskuratuko dituzte joera zentraleko neurriei buruz, bai eta batez bestekoa, mediana eta moda kalkulatzeko moduei buruz ere.

Jarduera honetan, ikasleek neurri horietako bakoitza kalkulatu beharko dute eskuz, irakasleak emandako definizioak erabiliz. Aurrera egin aurretik, komeni da guztiek balio berak lortu dituztela egiaztatzea:

Batez bestekoa	Mediana	Moda
101,4	96	90

Neurri bat edo beste aukeratzeak zer abantaila eta desabantaila dituen ikusteko aukeratu da datu multzo hau. Kasu honetan, moda 90 da eta bat dator datu multzoko baliorik txikienarekin. Beraz, erraz ikus daiteke balio horrek ez duela datuen zentroa adierazten. Irakasleen altuerak apropos gehitu dira, muturreko balioek (existitzen badira) batez bestekoan eragiten dutela ikusteko. Kasu honetan, batez bestekoa kalkulatuz gero, 101,4 cm-ko balioa lortzen da, eta beraz, 25 datuetatik 3 soilik dira hura baino handiagoak, eta gainerako 22ak, hura baino txikiagoak. Horrek esan nahi du neurri horrek ez duela joera zentrala behar bezala adierazten. Definizioa aztertuz, ikasleak ohartuko dira medianak datuen zentroa adierazten duela beti.

Ikasleak ohar daitezen batez bestekoa joera zentraleko neurri egokia dela, baldin eta datu multzoan muturreko baliorik ez badago, jarduera bat egin beharko dute. Jardueran, aurreko neurri berak kalkulatu beharko dituzte, irakasleen altuerak kontuan hartu gabe. Kasu honetan, moda lehengo bera da (hortaz, zenbakizko datu multzo batean moda erabiltzea ez dela egokia egiazta daiteke), baina batez bestekoa eta mediana oso antzeko balioak direla ikusten da: 95,35 cm eta 95 cm, hurrenez hurren. Laburbilduz, joera zentraleko neurriak, bi irakasleen altuerak kontuan hartu gabe, hauek dira:

Batez bestekoa	Mediana	Moda
95,35	95	90

Ikasleek ondorio horiek idatzi beharko dituzte testu-prozesadorean.

Orientabideak

Erantzunak

3. jarduera. Grafiko estatistikoak interpretatzen (1 saio)

Erantzun irekiko jarduera. Ikusi ebaluazio-irizpideak.

Irakasleak proposatu eta ikasleek egin beharreko grafikoak ondorengoak dira. Kontuan hartu behar da grafikoek 1973. urtetik 2010. urtera bitartean Bilbon uztailean izandako batez besteko tenperaturak adierazten dituztela. Dena dela, datuak estrategikoki aukeratu dira haietako bakoitzean, ikasleak ohar daitezen nahita egindako manipulazioak azterketa erabat desberdinak eragin ditzakeela. Azken hori hartu beharko genuke eztabaidagai ikasleekin.

GRAFIKOA	URTEAK
A	1973, 1980, 1987, 1994 eta 2009
B	1983, 1989, 1995, 2003 eta 2009
C	2004, 2005, 2006, 2007, 2009
D	1976, 1986, 1991, 2004 eta 2009

Aurrez ohartarazi den bezala, grafiko bakoitzak ematen duen informazioa erabat desberdina da, guzti-guztiek Bilbon uztailean izandako gehienezko tenperaturen batez bestekoa adierazten badute ere. Lehendabizikoak adieraziko luke urteak igaro ahala, tenperaturek gora egin dutela; eta B grafikoak, berriz, aurkakoa. C eta D grafikoen azterketek ere informazio kontraesankorra ematen dute.

Azkenik, datu guzti-guztiak dituen lerro-grafikoak islatzen du batez besteko tenperaturak gora egin duela pixkanaka.

Orientabideak

Baliabideak

Testu-prozesadorea	Writer. OpenOffice.org suiteko testu-prozesadorea, plataforma anitzetarakoa:http://eu.openoffice.org/ 31. fitxa. Testu-prozesadorea. Deskargatu fitxategia. Google docs. Webean oinarritutako programa, dokumentuak on line sortzeko eta lankidetzan aritzeko aukera ematen duena: http://docs.google.com/
Beste aplikazio batzuk	Draw: http://www.openoffice.org/product/draw.html
Web-erreferentzia gomendagarriak	Hezkuntza Teknologien Erakundea. Zatikiei buruzkoa. Hemen aurkituko duzue: http://www.isftic.mepsyd.es/w3/recursos/primaria/matematicas/fracciones/menuu1.html Blesa, José Antonio. Zatikiei buruzkoa. Hemen aurkituko duzue: http://roble.pntic.mec.es/~jblesa/matematicas/temas/4/unidad3/peli1.swf http://roble.pntic.mec.es/~jblesa/matematicas/temas/4/unidad3/peli2.swf Jevidal1986's Channel. Zatiki propioei, inpropioei eta baliokideei buruzkoa. 4:05 minutu irauten duen bideoa. Hemen aurkituko duzue: http://www.youtube.com/watch?v=3JdLhbKWgRs&feature=related Escolar.com. Zatikiei buruzkoa. Hemen aurkituko duzue: http://www.escolar.com/matem/08fracc.htm Wikipedia. Zatikiei, haien adierazpenei eta sailkapenari buruzkoa. Hemen aurkituko duzue: http://es.wikipedia.org/wiki/Fracci%C3%B3n Ramo García, Arturo. Zatiki kontzeptuari buruzkoa. Hemen aurkituko duzue: http://www.aplicaciones.info/decimales/fra01.htm Pastrana álvarez, Santiago: Espainiako nekazaritzako eta abeltzaintzako ekoizpenari buruzkoa. Geografía esencial. Hemen aurkituko duzue: http://club.telepolis.com/geografo/regional/espa/produccion.htm Bayer CropScience, S.L.: Espainiako laborantzei buruzkoa. Hemen aurkituko duzue: http://www.bayercropscience.es/BCSWeb/WWW/BCS_ES_Internet.nsf/id/ES_Generalidades?open

Programazioa

IKT GAITASUN OROKORRAK ETA IKASMAILAKOAK*

* Lehen Hezkuntzako 5. mailako ikasleentzako “Eskola 2.0” proposamenaren IKT gaitasunerako itemak, eranskin honetatik hartuak: IKT gaitasunen mapa .

Bizitza osorako ikaskuntza

B1. Komunikatzea eta lankidetzan aritzea

• B1.3. IKT baliabide espezifikoak erabiltzea kide eta irakasleekin lankidetzan aritzeko, taldean lan egiteko, modu kritikoan pentsatzeko eta arazoak konpontzeko

B2. Ingurune birtualetan moldatzea

• B2.1. Ingurune birtual bat maneiatzen hastea eta ingurune horietako oinarrizko eragiketak ikasteko gai izatea

B3. Informazioa kudeatu, sortu eta balioestea

• B3.1. Beren interesetarako IKT baliabide espezifikoak aukeratu eta erabiltzea

• B3.2. Irizpide heteronomoak aplikatzea informazio esanguratsua aukeratzeko

• B3.6. Jarduerak edo proiektuak ezarritakotik haratago arakatzea, beren interesen arabera

B4. Sortzaileak izatea eta berritzea

• B4.2. Sormen, ikerketa eta berrikuntzaz baliatuz, beren produktuak (bideo-jokoak, aurkezpenak, gailuak) sortzea ahalbidetzen dieten IKT baliabideak erabiltzea, beren interesak betetzeko edo beste batzuek planteatutako arazoei irtenbidea emateko

Trebetasun teknologikoa

T2. IKTak informazioa bilatu, aukeratu eta aztertzeko erabiltzea

• T2.1. Interneteko zerbitzuak erabiltzea (web-bilatzaileak eta beste hainbat) informazioa bilatzeko

• T2.2. Interneteko zerbitzuak eta beste estrategia batzuk erabiltzea informazioa aukeratu eta aztertzeko

• T2.3. Informazio esanguratsua ordenatzea, markatzaile sozialak edo kalkuluko txantiloi elektronikoak erabiliz

T3. IKTak testu-informazioa prozesatzeko erabiltzea

• T3.1. Testu-prozesaketako oinarrizko eragiketak egitea (kopiatu eta itsastea; formatua, lerrokatzea eta orrikatzea zehaztea; irudiak txertatzea; tipografia eta tamaina aldatzea; dokumentuak artxibatu eta inprimatzea)

T4. IKTak zenbakizko informazioa prozesatzeko erabiltzea

• T4.1. Datu diskretuak erregistratu eta zentsatzea (neurketak, oharrak, behaketak)

• T4.2. Zenbakizko informazioa irudikatzea, grafiko matematiko eta estatistikoen bitartez, berdintasunak eta ezberdintasunak ikusi eta kantitateak ordenatzeko

• T4.3. Zenbakizko datuez oinarrizko eragiketak egitea (formatua, batuketa, batez bestekoa)

Herritartasun digitala

H2. Jabetza intelektuala balioestea

• H2.2. Informazioa erabiltzeari buruzko arauak errespetatzea, batez ere bideoen, audioaren, abestien eta monografien jabetza intelektualari dagokionez

• H2.3. Webean informazioa erabiltzeari buruzko hitzarmenak ezagutzea, egileei sinesgarritasuna ematearren eta iturriak egoki aipatzearren

Programazioa

IKASKETA-HELBURUAK

• Joera zentraleko neurrien esanahia ulertzea; batez bestekoarena, medianarena eta modarena, hain zuzen ere.
• Berariazko lexikoa zehaztasunez erabiltzea.
• Datu estatistikoak maneiatzea eta interpretatzea.
• Grafiko estatistikoetako informazioa interpretatzea.
• Baliabide informatikoak trebetasunez erabiltzea.

EDUKIAK

• Batez bestekoa.
• Mediana.
• Moda.
• Batez besteko aritmetikoa, mediana eta moda kalkulatzea, informatika-baliabideak erabiliz.
• Datuen eta grafikoen azterketa kritikoa.
• Grafiko estatistikoak egitea, informatika-baliabideak erabiliz.

Programazioa

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

• Batez bestekoa, mediana eta moda kontzeptuak ulertzen ditu.

• Gai da datu-taula bateko informazioa irakurri eta haren esanahia ulertzeko.
• Behar bezala interpretatzen du tauletako informazioa.
• Elkarlanean aritzen da.
• Kalkulu-txantiloia erabiltzen du, datuak maneiatzeko.
• Grafikoak egiten ditu, kalkulu-orriko berariazko tresnak erabiliz.
• Ondorioak ateratzen ditu berariazko edukiei buruz (estatistikoak, kasu honetan), bai eta eduki orokorrei buruz ere (berotze globalak eragindako zenbait ondorio).

Oinarriak

Zer da sekuentzia didaktiko bat eta zer eskaintzen digu?

Sekuentzia didaktiko bat (SD) jarduera-segida ordenatu bat da, ikasleak gaitasun kurrikularrak zein IKT gaitasunak beregana ditzan diseinatua. Sekuentzia didaktikoetako atalik esanguratsuena elkarren artean lotutako jardueren segida da, ikasle orok jarraitu beharko baitio ikasketa-prozesuan. Funtzio eta ezaugarri ezberdinak dituzten jarduerak lantzeko aukera eskaintzen digu, modu integratuan. Edukia aurkeztea, ulertzea, erabiltzea edo praktikatzea prozesuaren ezinbesteko osagaiak dira, eta elkarri lotutako edukien multzo esanguratsu baten inguruan lan egiteko aukera ematen dute.

Chaval Brasilen argazki bat, Flickr webgunean, CC lizentziapean.

Hainbat jarduera egin daitezke, proposatutako jarduera-segidari jarraituz, edo horietako batzuk aukeratu eta norberaren sekuentziara egokitu.

Jardueretan zehar sortutako planteamenduek garatu egin nahi dituzte Lehen Hezkuntzarako Oinarrizko Gaitasunak (hizkuntza-komunikaziorakoa, matematikarakoa, mundu fisikoaren ezagutza eta harekiko elkarrekintzarakoa, gizarte- eta hiritar-gaitasuna, ikasten ikastekoa, eta norberaren autonomia eta ekimenerakoa) eta IKT gaitasunak (Eskola 2.0 proposamenean txertatutako ikasleen IKT gaitasunen maparen arabera).

Jarduerak, orokorrean, 2.0 baliabide digitalen erabileran eta sareko lanean oinarritzen dira. Horrenbestez, egindako proposamenetan ikasleak animatuko dira hainbat sare sozialetan informazioa kudea eta argitara dezaten, lankidetzan ari daitezen, eta, eskuratutako informazioa baloratzean, jarrera kritikoa zein hausnarkorra gara dezaten. Aldi berean, gune birtualetan adostutako arauak ezagutzeko eta aintzat hartzeko aukera izango dute.

Oinarriak

Sekuentzia didaktikoen xedea eta egitura

Sekuentzia didaktikoen xedea da ikasleek eduki kurrikularrak ikastea eta gaitasun digitalak eskuratzea, IKTak ikasgelan aplikatzeko proposamen batetik abiatuta.

Ikasleek sekuentziako edukietan aurrera egingo dute etapaz etapa. Banaka egingo dute, baina taldeka egiteko jarduerak proposatuko zaizkie. Etapa bakoitzean adierazi egingo zaie zer egin behar duten eta zer baliabide erabili behar dituzten. Sekuentziek ikasleei eskaintzen dizkiete:

• Hiru jarduerako edo gehiagoko segida bat, eduki kurrikularrei heltzeko, Lehen Hezkuntzako 5. mailako ikasleei zuzendutako aginduekin
• Fitxategi erantsiak, jarduerak egiteko eta koebaluatzeko edo autoebaluatzeko
• Ikasleentzako tutorialak, erabiliko diren programei edo web 2.0 zerbitzuei buruzkoak
• Sekuentziako IKT baliabide guztiak biltzen dituen atal bat

Landuko den edukiaren arabera, hauek eskainiko dituzte:

• Jarduerak egiteko erabiliko diren webguneetara, animazioetara eta bideoetara estekak
• Ebazteko jarduera elkarreragileak

Sekuentziako irakasleentzako gidaren helburu nagusia da irakasleei laguntzea proposatutako ikasketa-segida planifikatzen eta praktikan jartzen. Premisa horiek kontuan hartuta, gidek irakasleei eskaintzen dizkiete:

• Proposamen didaktikoaren testuingurua.
• Orientabide didaktikoak, ADEren metodologia erabiliz sekuentzia didaktikoak lantzeko.
• Proposatutako jardueren erantzunak.
• Oinarrizko gaitasunak eta arloaren berariazko gaitasunak.
• IKT gaitasunak (Lehen Hezkuntzako 5. mailako ikasleentzako “Eskola 2.0” proposamenean ezarritakoak).
• Ikasketa-helburuak, edukiak eta ebakuazio-irizpideak.
• Proposamenean erabiliko diren materialak eta IKT baliabideak.
• Prestakuntza-eduki osagarriak, irakasleei sekuentzia didaktikoak garatzen laguntzeko (ADE, web 2.0 tresnak eta e-learning plataformak).

Oinarriak

Ebaluazioa

Ebaluazioak, burututako sekuentzien emaitzak aztertzeko tresna ez ezik, ikasketa-prozesua erregulatzekoa ere izan behar du. Horregatik, sekuentzia didaktikoan txertatuta egon behar du, prozesuan landuko diren jardueren parte izan. Jarduera horiek hausnarketa egiteko aukera eman behar diote ikasleari, egiten ari denaz, izan dituen zailtasunez, egin dituen akatsez, behar duen laguntzaz, eta hobetzeko eta aurrera egiteko bideez.

Ebaluazio hori hausnarketa-ariketa da, aurretiko ezagutzak prozesuan ikasten ari denarekin lotzeko aukera ematen duena. Akatsak abiapuntu gisa hartzen ditu, zailtasunez jabetzeko eta haiei aurre egiteko. Helburua ez da ikasleek zer ez dakiten jasotzea; jakitea baizik ezaguerak nola aplikatzen dituzten, informazioa nola lotzen duten, konponbideak bilatzeko trebetasunak nola aktibatzen dituzten... Ebaluazio horrek irizpide, adierazle eta ikasketa-helburu zehatzen multzo zabal bat izan behar du oinarrian, ez zenbakizko kalifikazio soil bat.

Gaitasunetan oinarritutako ebaluazioak lehenetsi egiten ditu ulertzea, aztertzea, lantzea, justifikatzea eta erantzunak argudiatzea, eta ez informazioa buruz ikastea eta errepikatzea.

Proposatutako jarduerak, nahiz azterketa-, koebaluazio- eta autoebaluazio-tresnak irakasleen erreferenteak dira, ikasleen ikasketa-prozesua nahiz haiek lortutako emaitzak baloratzeko.

Oinarriak

Materialaren aurkezpena eta deskarga

Sekuentzia didaktiko bakoitzak, ZIP fitxategi bat deskargatzeko atal bat dauka. Material deskargagarria.

Lotura hori aukeratzean ZIP fitxategi konprimitu bat deskargatzen da:

Gorde fitxategia botoian klik egingo dugu fitxategia gure ordenagailuan deskargatzeko. Behin ordenagailuan izanda, bi klik egingo ditugu fitxategiaren gainean, deskonprimitzeko programarekin ireki eta edukia ikusteko:

Landuko dugun materiala non gorde zehaztuko dugu eta karpetak bertara aterako.

Behin materiala deskonprimituta, karpeta zabaldu eta hiru karpeta ikusiko ditugu:

1. Sekuentziaren edukia: Ikasl_sekuentzia

2. Estiloarekin ikusteko behar diren artxiboak: Zz_programa

3. Imsmanifest.xml fitxategi bat, Moodle-ek edo antzeko plataforma batek prozesatzeko informazioa duena. Bertan, ikastaroaren edukiak zuzen azalduko zaizkio erabiltzaileari, dagokion balio pedagogikoa erantsita.

Oinarriak

Zer dago karpeta bakoitzean eta zertarako balio du?

Ikasl_sekuentzia

Sekuentzia guztiek dute Ikasl_sekuentzia izeneko karpeta bat.

• Sekuentzia ikusteko lehen urratsa “index” fitxategia zabaltzea da eta sekuentzia guztian zehar nabigatzea.
• Moduluen karpetan hizkuntza direktorio bat dago. Guk “eu” karpeta ikusiko dugu, bertan baitago euskarazko bertsioa.

• Karpeta barruan sekuentziaren .html fitxategi guztiak daude zenbakiz ordenatuta. Edozein eduki argitaratu nahi badugu, Dreamweaver (jabedun softwarea) edo Kompozer (software librea) erabil dezakegu.

• “01modulua_p.html” fitxategia inprimatzeko bertsioari dagokio.
• Materialen karpetan “img” karpeta nabarmentzen da, bertan baitaude sekuentziako irudi guztiak. Baten bat gehitu nahi bada, nahikoa da karpetan txertatzea eta dagokion html lotura egitea.
• Modu berean, materiala ere txerta daiteke deskargen (fitxategi konprimituak), .swf fitxategien (eskuliburu eta animazioak) eta inprimatzekoen karpetetan; bertan, materialaren .odt bertsioa dago, editatu eta .pdf formatura esportatu ahal izateko.

Zz_programa karpeta

Ondoren zz_programa karpetan sartuko gara, bertan baitaude sekuentzia ohiko estiloan bistaratzeko behar diren fitxategi guztiak.

Karpeta hori egituratik kanpo mugitzen badugu, materiala modu honetan ikusiko dugu:

Imsmanifest

“js” karpetak eta imsmanifest.xml fitxategiak ikasketarako plataforma birtualetako nabigatzaileei dagozkie, eta beraz, ez da komeni haiek editatzea.